Επιμνημόσυνος λόγος του Προέδρου της ΠΕΠ Γ. Λυσανδρίδη στο μνημόσυνο πεσόντων της Τουρκικής Εισβολής του 1974 και της δέησης υπέρ των αγνοουμένων της κοινότητας Κοντέας

Επιμνημόσυνος λόγος του Προέδρου της ΠΕΠ Γ. Λυσανδρίδη
στο μνημόσυνο πεσόντων της Τουρκικής Εισβολής του 1974
και της δέησης υπέρ των αγνοουμένων
της κοινότητας Κοντέας

14 Ιουλίου 2024

Οι επιμνημόσυνοι λόγοι τέτοιες μέρες, εμπεριέχουν ένα τεράστιο βαθμό δυσκολίας. Αποτελούν μια ιδιαίτερη πρόκληση καθώς ο ομιλητής καλείται να διαφοροποιηθεί εν μέρει από τα όσα έχουν χιλιο-ειπωθεί για 50 τώρα χρόνια. Με έντονα συναισθήματα θλίψης, θυμού και στεναχώριας, για την απώλεια των οικείων προσώπων, την καταστροφή των περιουσιών, τη λεηλασία των εκκλησιών και την κατοχή της μισής μας πατρίδας αλλά και με συγκίνηση και εθνική υπερηφάνεια για την αγωνιστικότητα, το θάρρος και την αυτοθυσία των ηρώων μας, στεκόμαστε μπροστά στις χαροκαμένες μάνες, γυναίκες και παιδιά των ηρώων μας, για να προσδώσουμε την απαιτούμενη τιμή προς τους θυσιασθέντες και να προσευχηθούμε ακόμη μια φορά υπέρ της διακρίβωσης της τύχης των αγνοουμένων μας.

Οι μνήμες όλων, όσων έχουν βιώσει τα τραγικά γεγονότα του μαύρου Ιουλίου του 1974, ταξιδεύουν αναπόφευκτα στις μέρες εκείνες του Πραξικοπήματος και της Τουρκικής εισβολής.  Γεμίζουν από δυσάρεστες αναμνήσεις, πόνο και θυμό. Με γεγονότα και καταστάσεις που προκαλούν λύπη και απογοήτευση. Και όση προσπάθεια και αν καταβληθεί από τον ομιλητή, όσο σθένος και αν βρει για να αντλήσει λίγη δύναμη από αυτήν που βρίσκεται στις ψυχές αυτών που έχασαν τους δικούς τους, η δυσκολία να αποδώσει την απαραίτητη τιμή και να προσδώσει μια νότα ελπίδας είναι τεράστια.

Εκφωνώ σήμερα των επιμνημόσυνο λόγο για τους πεσόντες Κοντεάτες με δέος και προσήκοντα σεβασμό, καθώς βρίσκονται ανάμεσα μας άνθρωποι που βίωσαν την εισβολή, που υπέφεραν στα χέρια του κατακτητή, που πληγώθηκαν στην πρώτη γραμμή υπερασπιζόμενοι την πατρίδα, που αναμένουν καρτερικά εδώ και 50 χρόνια τους δικούς τους ανθρώπους, να διαβούν το κατώφλι της εξώπορτας. Άνθρωποι απλοί, προερχόμενοι από κάθε κοινωνική τάξη, κάθε πολιτική παράταξη, κάθε μετερίζι. Εκτοπισθέντες γεωργοί, κτηνοτρόφοι, δικηγόροι, λογιστές, μεροκαματιάρηδες και επιχειρηματίες που ζουν και αναπνέουν για την επιστροφή στις πατρογονικές εστίες. Με υποδειγματικές αντοχές και υπό δύσκολες συνθήκες, κατάφεραν να σταθούν ξανά στα πόδια τους, να θρέψουν και να στεγάσουν τις οικογένειες τους αλλά και  να δημιουργήσουν ξανά οικονομική δραστηριότητα.

Όσο και αν οι θύμισες παραμένουν νωπές, συμπληρώνεται αυτή τη βδομάδα μισός αιώνας ξεριζωμού και προσφυγιάς. Εξακόσιοι ολόκληροι μήνες από εκείνες τις τραγικές μέρες που σημάδεψαν πολλές οικογένειες και που αποτελούν μια τραγική σελίδα την ιστορία του τόπου μας. Η εισβολή άφησε βαθιά τραύματα σε όλη την Κύπρο, φέρνοντας θάνατο, καταστροφή και τον αβάσταχτο πόνο της απώλειας. Οι άνθρωποι της Κοντέας, όπως και χιλιάδες άλλοι Κύπριοι, βρέθηκαν αντιμέτωποι με την ανείπωτη βία και την αδικία.

Μνημονεύουμε για άλλη μια χρονιά, μακριά από την Κοντέα, αυτούς που έπεσαν υπέρ πίστεως και πατρίδας το μαύρο εκείνο καλοκαίρι του 1974.  Στεκόμαστε εδώ με προσήκοντα σεβασμό και κλίνουμε ευλαβικά το γόνυ σε αυτούς που έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία, αποδίδοντας τους τον πρέποντα φόρο τιμής. Η σκέψη μας και οι προσευχές μας ταξιδεύουν ταυτόχρονα και ενώνονται με αυτές των οικογενειών, των συζύγων, των γονέων και των παιδιών, των αγνοούμενων συγχωριανών μας, αλλά και όλων όσων χάθηκαν τις αποφράδες εκείνες μέρες.

Τιμούμε σήμερα, όλους εκείνους που σκοτώθηκαν στο πεδίο της μάχης αλλά και αυτούς που έπεσαν θύματα της άνανδρης και βάρβαρης συμπεριφοράς των Τούρκων εισβολέων. Αποτείνουμε τον απαιτούμενο φόρο τιμής και δόξας και κρατάμε άσβεστη τη μνήμη των αθάνατων παλληκαριών που άνδρωσαν το μπόι τους μπροστά στον Αττίλα και βάδισαν στα χνάρια της ιστορικής παρακαταθήκης που κληρονόμησαν από τον Γρηγόρη Αυξεντίου, τον Κυριάκο Μάτση, τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη  και όλους τους ήρωες μας, με τους οποίους είχαν κλείσει ραντεβού για μια θέση στο πάνθεο των ηρώων.

Δεν είναι εύκολο το εγχείρημα να καταγράψει κανείς μέσα σε λίγες γραμμές το ιστορικό, τις μάχες και τη θυσία τους. Οι περιγραφές έτσι και αλλιώς είναι πάντα μικρές μπροστά στο μεγαλείο της ψυχής και της αντίστασης που επέδειξαν. Μια σύντομη αναδρομή, αποτελεί το ελάχιστο ιερό μας χρέος και καθήκον.

Με ανεξίτηλο λοιπόν μελάνι, στις σελίδες της Κυπριακής ιστορίας, ανάμεσα στις ηρωωοτόκους πόλεις και χωριά, καταγράφεται η Κοντέα με τρία παλληκάρια. Τους Θεόδωρο Αναστάση Κυριάκου-Κιατίπη, Σάββα  Χαραλάμπους  Ξενή και Αντώνη Χαραλάμπους Δημοσθένους.

Ο έφεδρος λοχίας Θεόδωρος Αναστάση Κυριάκου-Κιατίπη, τραυματίστηκε θανάσιμα από τις τουρκικές σφαίρες, προσπαθώντας να ανυψώσει την γαλανόλευκη σημαία σε τουρκικό φυλάκιο που είχαν καταβάλει με την ομάδα του στον Άγιο Κασσιανό, στις 15 Αυγούστου 1974. Η ανάρτηση του ονόματος του στον ιερό πίνακα των ηρώων καθυστέρησε 26 και πλέον χρόνια, καθώς αρχικά είχε ταφεί σε ομαδικό τάφο στο κοιμητήριο Λακατάμιας. Τα οστά του ταυτοποιήθηκαν το 2000 και κηδεύτηκαν με τιμές ήρωα στον Τύμβο Μακεδονίτισσας στις 7 Ιανουαρίου 2001.

Ο  στρατιώτης Σάββα  Χαραλάμπους  Ξενή, σκοτώθηκε στις 20 Ιουλίου 1974 ενώ υπηρετούσε τη στρατιωτική του θητεία στην 185 Μοίρα Πεδινού Πυροβολικού, κατά τη διάρκεια βομβαρδισμού του στρατοπέδου της Αθαλάσσας, από τουρκικά πολεμικά αεροσκάφη. Δυστυχώς οι βόμβες ναπαλμ και η βροχή ρουκετών, βρήκαν στο διάβα τους το όχημα στο οποίο επέβαινε ο Σάββας, φορτωμένο με πυρομαχικά καθώς επιχειρούσε να βγει στο πεδίο της μάχης, εκτός του στρατοπέδου Τα οστά του ταυτοποιήθηκαν το 1999 μετά τον εντοπισμό τους σε ομαδικό τάφο στο κοιμητήριο των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στη Λευκωσία. Η κηδεία του και η εκφορά των λειψάνων του με τιμές ήρωα, τελέστηκε  στις 21 Οκτώβρη του 2000.

Ο λοχίας Αντώνη Χαραλάμπους Δημοσθένους, ο πέμπτος γιος του ιεροψάλτη και λαϊκού μας ποιητή Χαράλαμπου  Δημοσθένους, και πρώτος ξάδελφος του Σάββα Χαραλάμπους Ξενή, έπεσε ηρωικά μαχόμενος  ενώ υπηρετούσε στο 286 Τάγμα Μηχανοκίνητου Πεζικού. Κατά την πρώτη μέρα της Τουρκικής εισβολής, καθοδόν προς το Πέντε Μίλι όπου γινόταν η απόβαση των Τούρκων στις 20 Ιουλίου, η φάλαγγα δέχθηκε ανελέητο βομβαρδισμό από τα τουρκικά αεροπλάνα. Ο Αντώνης, το «παιδί με την κιθάρα» όπως τον αποκαλούσαν οι φίλοι του, γλίστρησε από τα δόντια του χάρου και μαζί με άλλους συμπολεμιστές του συνέχισε την αποστολή του. Στις 22 Ιουλίου, σε μια λυσσαλέα μάχη κατά την απόκρουση αντεπίθεσης των Τούρκων, τραυματίζεται σοβαρά στις ακτές της Κερύνειας, μεταφέρεται στον Αστυνομικό Σταθμό Λαπήθου όπου και αφήνει την τελευταία του πνοή. Τάφηκε σε ομαδικό τάφο στο κοιμητήριο του Αγίου Μάμα της ενορίας Αποστόλου Λουκά στη Λάπηθο.

Μαζί με τους πεσόντες στο πεδίο της μάχης, μνημονεύουμε και τους άμαχους ηλικιωμένους και ανυπεράσπιστους συγχωριανούς μας τα οστά των οποίων ανευρέθηκαν και ταυτοποιήθηκαν 35 χρόνια μετά. Πρόκειται για την Κυριακού Κυριάκου Ττουμπακκή τα λείψανα της οποίας βρέθηκαν στο πηγάδι της αυλής της κα την Ουρανιά Νικόλα Σιούφτα τα οστά της οποίας επίσης βρέθηκαν στο πηγάδι του περιβολιού της. Η πρώτη έχει ταφεί στις 17 Μαρτίου 2018 στα Λειβάδια ενώ η δεύτερη στις 22 Απριλίου του ίδιου έτους στην Κοφίνου.

Στους ανευρεθέντες συγχωριανούς μας κατατάσσεται επίσης και ο Κωνσταντής Κοκκινόβουκκος τα λείψανα του οποίου ανευρέθηκαν σε πηγάδι μεταξύ της Κοντέας και του τ/κ χωριού Κούκλια. Η ταφή του έγινε μόλις πέρσι τον Οκτώβρη στη Λάρνακα.

Οι οικογένειες των προαναφερθέντων συγχωριανών μας, παρά τον πόνο και τη θλίψη τους, περιβάλλονται από εθνική περηφάνια και τιμή και προσδοκούν στην απελευθέρωση των κατεχόμενων εδαφών μας. Είναι όμως και αυτές οι οικογένειες που ακόμη ζουν το μαρτύριο της διακρίβωσης της τύχης των αγνοουμένων μας. Απευθύνουμε λοιπόν δέηση για την ανεύρεση όλων των προσώπων  και των συγχωριανών μας που αγνοούνται έκτοτε.

Πρόκειται για τους: Μιχάλη Κυριάκου Κοκκινόβουκκο, Παναγιώτη Μηνά Κκελλέ και Φλουρεντζού Κυριάκου Πατσιά.

Ο στρατιώτης Μιχάλης Κυριάκου Κοκκινόβουκκος, μαζί με 43 άλλους στρατιώτες και έφεδρους οπλίτες, είχε συλληφθεί στις 15 Αυγούστου 1974 στη Βώνη κατά τη διάρρηξη της αμυντικής γραμμής Μιας Μηλιάς – Κουτσοβέντη από τον πάνοπολο και υπεράριθμο εχθρό.

Ο Παναγιώτης Μηνά Κκελλέ, καταγόταν από την Κοντέα και διέμενε στην Αμμόχωστο. Τα ίχνη του χάθηκαν στις 23 Αυγούστου 1974, σε ηλικία 63 ετών στην περιοχή Δερύνειας.

Η Φλουρεντζού Κυριάκου Πατσιά είχε παραμείνει στο χωριό μαζί με την Ουρανία Σιούφτα και την Κυριακού Ττομπάκκη. Δυστυχώς η τύχη της δεν έχει ακόμη διακριβωθεί.

Το μαρτύριο των δικών τους ανθρώπων συνεχίζεται. 50 χρόνια μετά, αυτό το φρικιαστικό έγκλημα πολέμου με πρωταγωνιστή την Τουρκία, παραμένει ατιμώρητο και προκλητικά αδιερεύνητο. Με περιοχές, που παρά τις προσπάθειες της ΔΕΑ και παρά τις μαρτυρίες που δόθηκαν, κρατούνται αποκλεισμένες και με σημεία στα οποία υπήρχαν ή και υπάρχουν ομαδικοί τάφοι, να καλύπτονται με διαύλους αεροδρομίων και άλλα δημόσια κτήρια του παράνομου στρατιωτικού καθεστώτος.

Η κάθετη άρνηση της Τουρκικής πλευράς, να καταθέσει στοιχεία και να ανοίξει τα αρχεία της στους ερευνητές, επιβεβαιώνει τη στρατηγική που ακολουθήθηκε για την εξαφάνιση των τεκμηρίων μέσα και από τις μετέπειτα μετακινήσεις οστών από τους αρχικούς χώρους ταφής τους. Δυστυχώς, μέσα από τις μαρτυρίες των όσων επιβίωσαν, φαίνεται πως η τουρκική θηριωδία επιστρατεύθηκε στο έπακρο της.

Με το κεφάλι ψηλά απευθύνουμε δέηση και επικαλούμαστε τη συμπόνοια του Πανάγαθου Θεού υπέρ της ανευρέσεως τους. Προσευχόμαστε για τον εντοπισμό τους, τον τερματισμό του μαρτυρίου και το κλείσιμο των ψυχικών πληγών των οικείων τους. Ευελπιστούμε πως η κατοχική δύναμη, θα συνεργαστεί επιτέλους, για την επίλυση αυτού του μεγάλου ανθρωπιστικού ζητήματος και που θα επιφέρει τη λύτρωση σε εκατοντάδες οικογένειες.

Αγαπητοί συχωριανοί,

Ο Άγιος Χαράλαμπος, στέκει εκεί και μας περιμένει. Αναμένει την επιστροφή μας και την άρση της σύλησης των εκκλησιών και των κοιμητηρίων μας, των έκνομων ενεργειών της Τουρκίας, της παράνομης εκμετάλλευσης των περιουσιών μας και της ασυδοσίας που παρατηρείται.

50 χρόνια μετά, δυστυχώς οι πρώτες γενιές φεύγουν με ανεκπλήρωτο τον καημό. Μαζί τους σβήνουν τα βιώματα, οι μνήμες και τα συναισθήματα που κρατούσαν άρρηκτη τη σύνδεση με την κατεχόμενη γη μας. Οφείλουμε να κρατήσουμε άσβεστη τη φλόγα και τον πόθο της επιστροφής. Αυτό το στοίχημα πρέπει να το κερδίσουμε και έχουμε ιερό χρέος, τόσο όσοι έχουν απομείνει αλλά και εμείς οι νεαρότεροι, να μεταλαμπαδεύσουμε αυτές τις αξίες και τα ιδανικά στις επόμενες γενιές.

Η απόδοση τιμών, η συγγραφή βιβλίων, η ανέγερση μνημείων όπως αυτό που αναγείρει η κοινότητα Κοντέας στο Δήμο Λάρνακας και που αναμένεται να αποπερατωθεί σύντομα,  καθώς και τα μνημόσυνα αυτών που θυσιάστηκαν, αποτελούν μερικές από τις ενέργειες μέσα από τις οποίες αναθερμαίνεται και συνεχίζεται η ιστορική μας ευθύνη και οι οποίες θα πρέπει να αποτελούν το φάρο που θα φωτίζει το δρόμο της επιστροφής. Το χρέος μας είναι μεγάλο και αποτελεί υποχρέωση μας τόσο προς αυτούς που θυσιάστηκαν αλλά και προς τις νέες γενιές.

Όσο η κατοχή συνεχίζεται και η Κύπρος εξακολουθεί να είναι μοιρασμένη στα δύο, ο Κυπριακός Ελληνισμός κινδυνεύει. Το καταμαρτυρούν καθημερινά οι αυξανόμενες προκλητικές ενέργειες του κατοχικού καθεστώτος αλλά και οι συνεχιζόμενες παραβιάσεις της διεθνούς νομιμότητας και των ψηφισμάτων του ΟΗΕ από την Τουρκία. Οι παρενοχλήσεις και τα περιστατικά εισβολής στην κυπριακή ΑΟΖ, η προώθηση παράνομων μεταναστών μέσω της γραμμής κατάπαυσης του πυρός και οι εξαγγελίες που μετατρέπονται απρόσκοπτα σε υλοποιήσιμες ενέργειες επί του εδάφους και ειδικότερα στην περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου, δημιουργούν τετελεσμένα στα οποία δυστυχώς δεν υπάρχει καμία αντίδραση.

Τα όσα βλέπουν το φως της δημοσιότητας και συγκεκριμένα η προώθηση ιδιωτικών αγοραπωλησιών, ο οργασμός οικοδομικής ανάπτυξης αλλά και η διεθνής προβολή που λαμβάνουν μεγάλα κατασκευαστικά έργα στα κατεχόμενα εδάφη μας, διευρύνουν τα αισθήματα αγανάκτησης και θυμού αλλά και μειώνουν τις ελπίδες των προσφύγων, που παρακολουθούν από μακριά, ανήμποροι και αβοήθητοι από το κράτος, τις περιουσίες τους να λεηλατούνται.

Οι εξελίξεις αυτές, μεγεθύνουν την ίδια ώρα, το αίσθημα αδικίας για τη μη υλοποίηση της ισότιμης κατανομής βαρών, την οποία προτάσσουμε και απαιτούμε να εφαρμοστεί το συντομότερο.

Η αποκατάσταση της προπολεμικής φερεγγυότητας των εκτοπισμένων θα πρέπει να αποτελεί πρωταρχικό μέλημα του κράτους. Αναμένουμε από την Κυβέρνηση, ως καταγράφεται και σαν προεκλογική εξαγγελία του ΠτΔ,, την έναρξη εφαρμογής μιας ολοκληρωμένης προσφυγικής πολιτικής, που να περιλαμβάνει και αυτούς που μέχρι σήμερα δεν έτυχαν καμίας στήριξης. Αναμένουμε επίσης την προώθηση σχεδίου αποζημίωσης των ιδιοκτητών για την απώλεια χρήσης των κατεχόμενων περιουσιών τους. Αναγνωρίζουμε τη δυσκολία και τα οικονομικά μεγέθη που απαιτούνται προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά οι ραγδαίες εξελίξεις στο περιουσιακό και οι τάσεις που παρατηρούνται, επιβάλλουν την άμεση αντίδραση και την παρουσίαση εναλλακτικών επιλογών ή και σχεδίων στήριξης προς τον προσφυγικό κόσμο που εξαναγκάζεται να προσφύγει στην Επιτροπή Αποζημιώσεων ξεπουλώντας τις περιουσίες του.

Ως Παγκύπρια Ένωση Προσφύγων εκφράζουμε ξανά την αγωνία μας και καλούμε την Κυβέρνηση να επικεντρώσει και να εντείνει τις ενέργειες και τις παραστάσεις της προς τα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και τις γειτονικές χώρες, προκειμένου να υλοποιηθούν τα ψηφίσματα του ΟΗΕ που προνοούν παράδοση της πόλης στους νόμιμους κατοίκους της αλλά και ιδιαίτερα την επανέναρξη του διαλόγου προς επίλυση του προβλήματος.

Η τραγική συγκυρία της συμπλήρωσης 50 χρόνων από την Τουρκική Εισβολή μας δημιουργεί περισσότερο χρέος και ευθύνη. «50 χρόνια ξεριζωμού – μισός αιώνας προσφυγιάς» είναι και ο τίτλος ομπρέλα που έχουμε υιοθετήσει για φέτος ως Παγκύπρια Ένωση Προσφύγων. Στο πλαίσιο αυτό, συνεχίζουμε τη διαφώτιση των νέων γενεών και επιδιώκουμε δράσεις που αποτρέπουν το ξερίζωμα της συναισθηματικής σύνδεσης με τις πατρογονικές μας εστίες, στοιχεία που τείνουν να εκλείψουν μαζί με τη φυγή της πρώτης και δεύτερης γενεάς των προσφύγων.

Με λιγοστούς οικονομικούς πόρους και προσωπικό, εξακολουθούμε να προασπιζόμαστε τα δικαιώματα των προσφύγων και να αναζητούμε τρόπους επίλυσης των προβλημάτων που ακόμη υφίστανται. Με εισηγήσεις και απόψεις που κατατίθενται σε διάφορα επίπεδα της στην Κοινοβουλευτική Επιτροπή Προσφύγων, τη Συμβουλευτική Επιτροπή Διαχείρισης Τουρκοκυπριακών Περιουσιών, τον Κεντρικό Φορέα Ισότιμης Κατανομής Βαρών και της Επιτροπές Στεγαστικής Βοήθειας της Υπηρεσίας Μερίμνης.

Παρ’ όλη την απογοήτευση, διακηρύσσουμε την θέληση και την αποφασιστικότητα μας για εξεύρεση μιας δίκαιης, βιώσιμης και λειτουργικής λύσης που να αντέχει στο χρόνο και να διασφαλίζει τον τερματισμό της κατοχής, να άρει τα επεμβατικά δικαιώματα και τις ξένες εγγυήσεις, να επιφέρει την απομάκρυνση των τουρκικών κατοχικών στρατευμάτων και να οδηγεί σε ουσιαστική επανένωση της πατρίδας μας ως ένα κανονικό κράτος μέσα στην Ε.Ε, με μία διεθνή προσωπικότητα, μία αδιαίρετη κυριαρχία, μία ιθαγένεια.

Διεκδικούμε λοιπόν τα απολύτως αυτονόητα και τίποτα περισσότερο από όσα απολαμβάνουν οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι πολίτες. Nα ζούμε, να απολαμβάνουμε και να αξιοποιούμε τις περιουσίες μας ελεύθεροι, σε ασφαλείς και ειρηνικές συνθήκες.

Ο προσφυγικός κόσμος της Κύπρου, οι εκτοπισμένοι αλλά και οι ξενιτεμένοι μας, θύματα μιας βίαιης εισβολής και συνεχιζόμενης κατοχής από την Τουρκία, συνεχίζουν τον αγώνα για δικαίωση και επιστροφή.  Με ενότητα και ομοψυχία, με πίστη και αγάπη προς την πατρίδα, θα πράξουμε ότι μας έταξε η μοίρα και οι παρακαταθήκες που κληρονομήσαμε για να διασφαλίσουμε το παρόν και το μέλλον του Κυπριακού Ελληνισμού στη γη των δοξασμένων προγόνων του.

Αιωνία ας είναι η μνήμη και η δόξα που θα συνοδεύει τα παλληκάρια της Κοντέας και όλους όσους θυσιάστηκαν..